Buồng trứng đa nang: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Hội chứng buồng trứng đa nang có tên tiếng anh là Polycystic Ovary Syndrome liên quan đến rối loạn cân bằng hormone và lượng insulin trong cơ thể do mất cân bằng lượng hormone do buồng trứng sản xuất. Buồng trứng đa nang là căn bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ phụ nữ ở độ tuổi nào, đặc biệt là phụ nữ ở lứa tuổi sinh sản, ảnh hưởng đến chức năng sinh sản và gây ra các bệnh nghiêm trọng khác.  Do vậy để phòng ngừa và phát hiện bệnh này, mời các bạn đọc kỹ bài viết dưới đây. a

Hiện nay nguyên nhân buồng trứng đa nang chưa được biết rõ, tuy nhiên, một số yếu tố đóng vai trò quan trọng dẫn tới bệnh gồm:

• Tăng lượng Insulin: Đây là hormone được sản xuất từ tuyến tụy cho phép các tế bào sử dụng đường – đây là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể.  Nếu như xuất hiện tình trạng tế bào kháng Insulin thì lượng đường trong máu tăng và cơ thể lại càng tăng sản xuất insulin → dẫn tới tình trạng gia tăng sản xuất androgen, chất này cản trở việc rụng trứng.
• Viêm mức độ thấp (Low-grade inflammation): thuật ngữ này được sử dụng để mô tả tế bào bạch cầu sản xuất một số chất để chống lại sự nhiễm trùng.  Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, người phụ nữ mắc buồng trứng đa nang có tình trạng viêm mức độ thấp làm kích thích buồng trứng đa nang sản xuất nội tiết tố androgen, dẫn tới các vấn đề về tim và mạch máu.
• Di truyền: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra có một số nhất định liên quan đến bệnh buồng trứng đa nang.
• Dư thừa Androgen: Buồng trứng sản xuất chất androgen với nồng độ cao bất thường, dẫn tới rậm lông và mụn trứng cá.

Các dấu hiệu và triệu chứng của buồng trứng đa nang thường phát triển và xuất hiện vào thời gian đầu của chu kỳ kinh nguyệt ở lứa tuổi dậy thì. Đôi khi buồng trứng đa nang phát triển chậm hơn do khi người bệnh tăng cân nhiều thì mới phát triển bệnh.

Dấu hiệu và triệu chứng buồng trứng đa nang rất đa dạng. Nếu có ít nhất 2 dấu hiệu sau thì sẽ được chẩn đoán là buồng trứng đa nang:

• Chu kỳ kinh nguyệt không đều và kéo dài là dấu hiệu phổ biến của buồng trứng đa nang.
• Dư thừa lượng androgen: Đây là hormone nam giới được đánh giá thông qua khám thực thể như mọc lông quá mức ở mặt và cơ thể, mụn trứng cá và đôi khi có hói đầu theo kiểu của nam giới.
• Buồng trứng đa nang: là tình trạng buồng trứng của người bệnh to ra và chứa các nang bao quanh trứng, khiến cho buồng trứng không đảm nhiệm đúng chức năng và không hoạt động theo chu kỳ một cách đều đặn.
• Các tình trạng nên có thể nặng lên nếu như người bệnh béo phì.

Biến chứng của buồng trứng đa nang nếu như không được phát hiện và điều trị kịp thời như sau:

• Vô sinh
• Tiểu đường thai kỳ hoặc tăng huyết áp thai kỳ
• Sẩy thai hoặc sinh non
• Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu do mỡ tích tụ quanh gan
• Tiểu đường type II hoặc tiền tiểu đường
• Chứng ngưng thở khi ngủ
• Trầm cảm, lo âu và rối loạn ăn uống
• Chảy máu tử cung bất thường
• Ung thư nội mạc tử cung

Đây là nhóm bệnh không lây từ người bệnh sang người khỏe mạnh.

Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Hoa Kỳ) những đối tượng sau có nguy cơ mắc buồng trứng đa nang:

• Phụ nữ thừa cân và béo phì. Mối quan hệ về cân nặng và buồng trứng đa nang rất phức tạp và chưa hiểu rõ hết, tuy nhiên, người ta thấy rằng ở một số phụ nữ không thừa cân mà vẫn xuất hiện buồng trứng đa nang.
• Tiền sử gia đình: Bệnh buồng trứng đa nang có xu hướng di truyền theo gia đình. Nếu có mẹ hoặc chị gái có buồng trứng đa nang hoặc mắc bệnh tiểu đường type II thì người đó có khả năng cao mắc buồng trứng đa nang hơn các đối tượng khác.
• Kháng insulin: Lối sống có tác động lớn đến tình trạng kháng insulin, đặc biệt đối với phụ nữ thừa cân do chế độ ăn uống không lành mạnh và thiếu hoạt động thể chất. Kháng insulin cũng di truyền theo gia đình.

Để làm giảm các triệu chứng và phòng ngừa bệnh buồng trứng đa nang, các bác sĩ chuyên khoa khuyến cáo như sau:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân có thể làm giảm nồng độ insulin và androgen, từ đó có thể khôi phục sự rụng trứng theo đúng chu kỳ. Người bệnh cần được chuyên gia dinh dưỡng tư vấn và khuyến khích thực hiện chế độ ăn phù hợp với thể trạng để đạt được mục tiêu giảm cân nặng.
• Hạn chế carbohydrate: Chế độ ăn ít chất béo, carbohydrate cao có thể làm tăng mức độ insulin. Nên lựa chọn chế độ ăn có carb phức tạp (Complex Carbs) giúp làm tăng chậm lượng đường trong máu.
• Hãy năng động: Tập thể dục giúp làm giảm lượng đường trong máu. Nếu người bệnh buồng trứng đa nang, gia tăng các hoạt động hằng ngày và tham gia luyện tập thường xuyên, định kỳ sẽ làm ngăn cản hoặc chậm lại quá trình kháng insulin của cơ thể, kiểm soát cân nặng và phòng tránh bệnh tiểu đường.

Không có bất kỳ xét nghiệm nào để xác định chắc chắn bệnh buồng trứng đa nang. Bác sĩ sẽ bắt đầu hỏi về tiền sử bệnh tật, chu kỳ kinh nguyệt, sự thay đổi cân nặng, mụn trứng cá, kháng insulin, tình trạng lông tóc, khám bộ phận sinh dục để phát hiện sự bất thường về hình thể, màu sắc. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như sau:

• Xét nghiệm máu: Đo nồng độ androgen, nghiệm pháp dung nạp glucose, cholesterol, triglyceride…
• Siêu âm: Bác sĩ sẽ kiểm tra hình thái của buồng trứng đa nang trên siêu âm, mức độ dày của niêm mạc tử cung, xem buồng trứng đa nang 2 bên có không. Sử dụng đầu dò siêu âm đặt vào trong âm đạo, đầu dò sẽ phát ra sóng âm thanh và được chuyển đổi thành hình ảnh hiển thị trên màn hình điện tử. Từ đó giúp các bác sĩ chẩn đoán các bệnh lý về cơ quan sinh dục gồm tử cung, ống dẫn trứng, buồng trứng, cổ tử cung và âm đạo.
• nếu được chẩn đoán là buồng trứng đa nang, bác sĩ sẽ khuyến cáo người bệnh thường xuyên thực hiện thêm một số xét nghiệm để phòng ngừa các biến chứng có thể xảy ra như kiểm tra định kỳ huyết áp, kiểm tra sự dung nạp glucose, mỡ máu, sàng lọc trầm cảm, hội chứng ngưng thở khi ngủ…

Để điều trị buồng trứng đa nang, ngoài điều trị nguyên nhân, bác sĩ sẽ tập trung vào điều trị các mối lo của người bệnh như mụn, lông rậm, vô sinh, béo phì. Điều trị cụ thể có thể là bằng thuốc hay thay đổi lối sống.

Thay đổi lối sống

Bác sĩ khuyến cáo nên thực hiện chế độ ăn ít năng lượng kết hợp với tập thể dục ở mức độ vừa phải. Ví dụ, ngay cả khi chỉ giảm được 5% khối lượng cơ thể đã có thể ảnh hưởng tích cực đến tình trạng sức khỏe của người bệnh. Giảm cân nặng cũng tác dụng hiệp đồng,  giúp thuốc điều trị buồng trứng đa nang có hiệu quả cao nhất, dẫn tới có thể chữa vô sinh cho người bệnh.

Thuốc điều trị

Để điều hòa kỳ kinh nguyệt, bác sĩ khuyến cáo như sau:

• Sử dụng thuốc tránh thai:  Thuốc có chứa estrogen và proestin làm giảm sản xuất androgen và điều chỉnh lượng estrogen của cơ thể. Điều chỉnh lượng nội tiết tố làm giảm nguy cơ mắc ung thư nội mạc tử cung, chảy máu bất thường, mọc lông tóc quá rậm và nổi mụn. Ngoài dạng thuốc uống, người bệnh có thể lựa chọn miếng dán hoặc đặt vòng tránh thai có chứa sự kết hợp giữa estrogen và proestin.
• Điều trị bằng proestin: Uống progestin trong vòng 10 đến 14 ngày và lặp lại từ 1 đến 2 tháng để phòng ngừa ung thư nội mạc tử cung. Liệu pháp điều trị bằng progestin không cải thiện nồng độ androgen và do đó, không có tác dụng tránh thai. Dụng cụ tử cung chỉ chứa proipin hoặc proestin là lựa chọn tốt hơn nếu người bệnh muốn tránh mang thai.
• Thuốc Clomiphene (Clomid): Đây là thuốc anti-estrogen dạng uống được dùng trong những ngày đầu của chu kỳ kinh nguyệt.
• Metformin (Glucophage, Fortamet…): Đây là thuốc điều trị tiểu đường type II nhằm cải thiện tình trạng kháng insulin và làm giảm nồng độ insulin trong máu. Nếu như người bệnh không có thai, bác sĩ có thể bổ sung thêm metformin để điều trị. Nếu như người bệnh đang trong giai đoạn tiền tiểu đường, bác sĩ kê thêm metformin nhằm làm chậm quá trình tiến triển thành tiểu đường type II và giúp người bệnh giảm cân.
• Gonadotropin: Đây là thuốc hormone dạng tiêm.

Nhằm làm giảm tốc phát triển của lông và tóc, bác sĩ sẽ kê cho người bệnh các thuốc sau:

• Thuốc tránh thai: Thuốc này có tác dụng làm giảm androgen → giảm sự phát triển quá nhanh của lông và tóc, giúp người bệnh đỡ mặc cảm với tình trạng này.
• Spironolactone (Aldactone): Thuốc này có tác dụng ngăn cản sự ảnh hưởng của Androgen lên da của người bệnh. Tuy nhiên, Spironolactone có tác dụng phụ là gây dị tật thai nhi, do đó, cần đảm bảo người bệnh không mang thai hoặc không có ý định mang thì mới được sử dụng.
• Eflornithine (Vaniqa): Đây là thuốc dạng kem làm chậm sự phát triển lông trên khuôn mặt của người phụ nữ.
• Phương pháp điện phân electrolysis sử dụng các xung điện để phá hủy các nang lông → triệt lông vĩnh viễn.

Xem thêm:

• Kinh nguyệt thưa – biểu hiện của buồng trứng đa nang?
• Buồng trứng đa nang có con được không?
• 11 câu hỏi – đáp đầy đủ về buồng trứng đa nang