Các giai đoạn của viêm tai giữa ở trẻ em

Viêm tai giữa là một bệnh thường gặp trong tai mũi họng chiếm tỉ lệ cao trong số những bệnh nhân vào viện khám bệnh. Bệnh viêm tai giữa có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên nhiều hơn cả là ở trẻ em dưới 15 tuổi. Vậy các giai đoạn của viêm tai giữa là gì?

Viêm tai giữa là một trong những bệnh về tai thường gặp nhất, chỉ phổ biến sau viêm đường hô hấp ở trẻ em. Bệnh có thể xảy ra ở cả người lớn nhưng trẻ em là đối tượng nguy cơ cao và dễ gặp biến chứng nặng nếu không may mắc phải. Một số nguyên nhân có thể dẫn đến căn bệnh này là:

• Viêm nhiễm ở vòm, mũi họng như viêm VA, viêm amidan, viêm mũi xoang… là nguyên nhân chính chiếm 80 – 90% trường hợp viêm tai giữa.
• Biến chứng của một số bệnh lây qua đường hô hấp trên như bệnh cúm, sởi, ho gà…;
• Chênh lệch áp lực giữa bên trong và bên ngoài tai quá nhanh trong hoạt động lặn sâu, đi máy bay thay đổi độ cao nhanh hoặc bị sức ép…;
• Chấn thương: chọc, ngoáy tai không cẩn thận làm rách hoặc thủng màng tai gây viêm.

Viêm tai giữa có thể phân thành nhiều loại như viêm tai giữa cấp tính, viêm tai giữa mạn tính xuất tiết, mạn tính nhầy mủ… Tuy nhiên, có 2 loại viêm tai giữa phổ biến nhất là viêm tai giữa cấp tính mủ và viêm tai giữa mạn tính mủ:

• Viêm tai giữa cấp tính mủ: thường gặp ở trẻ em, biểu hiện lâm sàng qua 3 giai đoạn là: viêm tai giữa giai đoạn xung huyết, kế tiếp là giai đoạn ứ mủ (chưa có mủ chảy ra ngoài), khám tai ở giai đoạn này thường thấy màng nhĩ đục, đỏ. Sau đó chuyển thành màu xám, phồng ra ngoài, làm mất mốc giải phẫu bình thường, kế tiếp là viêm tai giữa giai đoạn vỡ mủ (mủ chảy ra ống tai), lúc này các triệu chứng thường giảm đi nhanh chóng khi mủ chảy ra, mủ tai lúc đầu loãng, trong có màu vàng chanh sau đặc dần thành mủ nhầy, khám thấy màng nhĩ dày, ẩm, có lỗ thủng, có mủ chảy ra ngoài lỗ thủng.
• Viêm tai giữa mạn tính mủ: có thể gặp ở mọi lứa tuổi, biểu hiện rất nghèo nàn với chảy mủ tai là triệu chứng chính, mủ tai thường xuyên chảy hoặc từng đợt sau mỗi đợt ho, sốt, đau họng. Mủ chảy ra có mùi hôi thối, khắm, mủ đặc, lổn nhổn màu vàng xanh hay nâu bẩn, có thể lẫn với máu hoặc mảng trắng như bã đậu, có óng ánh như váng mỡ. Người bệnh giai đoạn này thường nghe kém, ít thấy đau, có cảm giác nặng tai, nhức đầu, khám tai thấy màng nhĩ thủng đáy, lỗ thủng bẩn, bờ lỗ thủng và đôi khi có polyp bên trong tai.

Do vậy, khi có dấu hiệu thì người bệnh cần đi khám để chẩn đoán và điều trị sớm. Thực tế, có không ít trường hợp chậm trễ khiến viêm tai giữa nặng tiến triển thành các biến chứng trong sọ não như viêm màng não, áp xe não, áp xe ngoài màng cứng…

Ở trẻ nhỏ, bệnh viêm tai giữa biểu hiện khá rõ ràng với các triệu chứng như sau:

• Sốt vừa đến cao, đặc biệt sốt cao ở trẻ nhỏ, sốt từ 39 – 40 độ C;
• Triệu chứng kèm theo: nôn trớ, bỏ bú, quấy khóc, co giật, kém ăn…;
• Trẻ lớn sẽ kêu đau tai, trẻ nhỏ chỉ biết lắc đầu, dùng tay dụi vào tai…;
• Rối loạn tiêu hóa: trẻ đi ngoài phân lỏng, đi nhiều lần, triệu chứng này thường đi kèm với sốt.

Dấu hiệu viêm tai giữa ở trẻ rất dễ gây nhầm lẫn do nhiều trường hợp trẻ chỉ bị sốt, nôn và tiêu chảy nên rất khó để chẩn đoán và điều trị bệnh kịp thời. Vì vậy, cha mẹ cần lưu ý nếu trẻ có các dấu hiệu trên không rõ nguyên nhân hoặc đang có tình trạng viêm đường hô hấp nặng kéo dài, cần đưa trẻ đi khám kỹ càng về tai – mũi – họng.

Nếu không điều trị sớm, viêm tai giữa sau 2 – 3 ngày sẽ tiến triển sang viêm tai giữa giai đoạn vỡ mủ do màng tai bị thủng, khi đó dịch mủ chảy ra ngoài lỗ tai. Trẻ sẽ giảm kêu đau tai, các dấu hiệu như sốt, quấy khóc, rối loạn tiêu hóa cũng giảm bớt. Nhiều bậc phụ huynh cho rằng lúc này bệnh đã thuyên giảm và sẽ sớm khỏi, tuy nhiên khi bị chảy mủ, bệnh viêm tai giữa không thuyên giảm mà đã chuyển sang giai đoạn mạn tính dễ tái phát, khi đó chức năng nghe của tai cũng bị ảnh hưởng. Nếu bệnh viêm tai giữa giai đoạn vỡ mủ không được điều trị tốt, người bệnh có thể đối mặt với viêm tai giữa mạn, viêm tai – xương chũm mạn cùng với nguy cơ biến chứng não bất cứ lúc nào.

Nguyên tắc chung điều trị viêm tai giữa: Viêm tai giữa có thể chia thành viêm tai giữa cấp tính và viêm tai giữa mạn tính. do đó nguyên tắc điều trị sẽ khác nhau:

4.1. Viêm tai giữa cấp

Viêm tai giữa cấp thường gặp ở trẻ em, bắt nguồn từ viêm mũi họng cấp như viêm Amidan, viêm VA, viêm họng cấp…

• Viêm tai giữa cấp xung huyết: Đây là giai đoạn đầu của viêm tai giữa cấp khi trong tai giữa chưa ứ đọng mủ, điều trị chủ yếu là trị các bệnh viêm mũi họng. Khi viêm mũi họng được chữa khỏi, viêm tai giữa cũng tự khỏi.
• Viêm tai giữa giai đoạn ứ mủ: lúc này mủ ứ đọng trong tai giữa làm màng nhĩ căng phồng, gây đau và sốt cao, do đó cần trích rạch màng nhĩ để tháo mủ sau đó sử dụng thuốc rửa viêm tai giữa hàng ngày và các thuốc kháng sinh tùy tình trạng nhiễm khuẩn của trẻ, thuốc giảm đau, hạ sốt để điều trị triệu chứng. Bên cạnh đó, vẫn phải giải quyết các bệnh mũi họng nếu có.
• Viêm tai giữa giai đoạn vỡ mủ: nếu không được điều trị, màng nhĩ sẽ bị rách, mủ chảy ra ngoài khiến triệu chứng đau, sốt thuyên giảm gây lầm tưởng bệnh đã khỏi. Nguyên tắc điều trị viêm tai giữa giai đoạn vỡ mủ là: Dùng thuốc rửa viêm tai giữa hàng ngày, theo dõi đến khi màng nhĩ liền lại, dùng thuốc kháng sinh tùy tình trạng nhiễm khuẩn và giải quyết các bệnh mũi họng nếu có.

4.2. Viêm tai giữa mạn tính

Viêm tai giữa mạn tính xảy ra khi thời gian chảy mủ kéo dài trên 6 tuần. Người lớn mắc viêm tai giữa chủ yếu là thể bệnh viêm tai giữa mạn tính này. Tuy nhiên, việc điều trị viêm tai giữa mạn tính rất khó khăn, có thể để lại di chứng như giảm sức nghe, thậm chí điếc hoàn toàn.

• Viêm tai giữa mủ nhầy: có thể gây viêm ống tai ngoài, xơ màng nhĩ, điếc. Tuy nhiên không có tổn thương xương, vì vậy cần dùng thuốc rửa viêm tai giữa, nhỏ thuốc kháng sinh, chống viêm vào tai và điều trị các vấn đề mũi họng như nạo VA, cắt Amidan…;
• Viêm tai giữa mủ có tổn thương xương: thể bệnh nguy hiểm nhất của viêm tai giữa do nguy cơ gây hoại tử xương, có thể dẫn đến điếc, viêm xương chũm, viêm não – màng não, thậm chí ảnh hưởng tính mạng. Nguyên tắc điều trị lúc này là phẫu thuật dẫn lưu mủ, lấy bệnh tích và vá màng nhĩ, phục hồi chức năng nghe cho tai kết hợp điều trị triệt để viêm mũi họng.

Có thể nói, bệnh viêm tai giữa là một bệnh thường gặp trong tai mũi họng chiếm tỉ lệ cao trong số những bệnh nhân vào viện khám bệnh. Bệnh viêm tai giữa có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên nhiều hơn cả là ở trẻ em dưới 15 tuổi. Bệnh được chia thành nhiều các giai đoạn khác nhau và trong mỗi giai đoạn sẽ có cách chữa trị và sử dụng thuốc khác nhau. Vì vậy, khi có dấu hiệu bệnh viêm tai giữa, người bệnh cần đến cơ sở y tế để thăm khám và nhờ sự tư vấn của bác sĩ.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị viêm tai giữa