10 điều cơ bản cần biết về bệnh lao ở trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Khoa Nhi – Sơ sinh – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Bệnh lao thường gặp nhất là lao phổi, nó có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào từ người già tới trẻ nhỏ. Đặc biệt, bệnh có thể trở nên nặng ở trẻ sơ sinh. Cách tốt nhất để giúp trẻ sơ sinh phòng tránh bệnh này là tiêm vắc xin phòng lao cùng với sự hiểu biết chi tiết về bệnh để có thể chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm do một loại vi khuẩn tên là Mycobacterium tuberculosis gây ra. Thông thường, nó lây nhiễm sang phổi, nhưng nó cũng có thể tấn công các bộ phận khác của cơ thể, chẳng hạn như cột sống, thận và não.

Bệnh lao có hai giai đoạn:

Giai đoạn 1: Nhiễm lao (hoặc lao tiềm ẩn)

Nếu em bé bị nhiễm trùng lao, em bé có một số lượng nhỏ vi trùng lao trong cơ thể, nhưng hệ thống miễn dịch của em bé đang ngăn chặn chúng gây ra các triệu chứng. Người bị nhiễm lao không bị bệnh lao không thể lây vi khuẩn cho người khác nhưng cần được điều trị để ngăn chặn sự phát triển của bệnh.

Giai đoạn 2: Bệnh lao

Nếu một em bé bị bệnh lao, vi trùng sẽ nhân lên và các triệu chứng xuất hiện nhiều hơn. Những người bị bệnh lao có thể lây cho người khác (mặc dù trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường không).

Các triệu chứng của bệnh lao ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể bao gồm;

• Sốt dai dẳng
• Ăn mất ngon
• Giảm cân
• Yếu
• Đổ mồ hôi đêm
• Cáu gắt
• Ho dai dẳng
• Thở nặng và nhanh

Những triệu chứng này cũng thường gặp ở các bệnh khác, vì vậy bạn cần đưa bé đến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

Hít phải vi khuẩn lao trong không khí: Em bé có thể bị bệnh lao khi hít phải vi khuẩn lao (vi khuẩn bay vào không khí khi người bị bệnh lao ho hoặc hắt hơi). Trẻ em thường mắc bệnh lao từ người lớn, chứ không phải trẻ em khác. Đó là vì chất tiết nhầy của trẻ hiếm khi chứa nhiều vi khuẩn và cơn ho của trẻ không đủ mạnh để phun các giọt vào không khí. Ngoài ra, các dạng bệnh lao ở trẻ em thường ít lây nhiễm hơn dạng bệnh ở người lớn.

Trước hoặc trong khi sinh: Trẻ có thể mắc bệnh lao khi còn trong bụng mẹ hoặc trong quá trình chuyển dạ nếu mẹ bị nhiễm bệnh. Vi khuẩn có thể đi qua nhau thai, hoặc em bé có thể bị nhiễm trùng do nuốt phải dịch trong âm đạo mẹ đã bị nhiễm khuẩn trong khi sinh.

May mắn thay, hầu hết trẻ em bị nhiễm trùng lao không bị bệnh. Tuy nhiên, nếu chúng phát triển bệnh lao, điều này đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Sau khi em bé hít phải vi khuẩn lao, chúng sẽ định cư và phát triển trong phổi. Sau đó, chúng có thể di chuyển qua máu đến thận, cột sống và não. Sự lây lan này dễ xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ em hơn là ở người lớn mắc bệnh.

Từng là nguyên nhân gây tử vong ở Hoa Kỳ, bệnh lao không còn phổ biến ở đây nữa. Từ giữa những năm 1980 đến năm 1992, số trường hợp mắc bệnh ở nước này ngày càng gia tăng, lên tới hơn 26.000 trường hợp. Nhưng kể từ đó nó đã giảm xuống mức thấp là 9.000 trường hợp vào năm 2018, tỷ lệ mắc bệnh thấp nhất được ghi nhận. Chỉ 4% trong số đó là ở trẻ em dưới 15 tuổi.

Tuy nhiên, ở các vùng của Châu Á và Châu Phi, bệnh lao là một trong những căn bệnh chính ở trẻ em. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, mỗi năm có một triệu trẻ em mắc bệnh lao và hơn 230.000 trẻ em trong số đó tử vong vì căn bệnh này. Trong tất cả các nhóm tuổi, khoảng 10 triệu trường hợp mới được chẩn đoán vào năm 2018.

Trẻ em có nguy cơ mắc bệnh lao cao nhất nếu:

• Sống trong gia đình có người lớn mắc bệnh lao đang tiến triển
• Vô gia cư, sống trong một nơi tạm trú, hoặc với một người nào đó đang ở trong tù
• Có hệ thống miễn dịch kém hoặc mắc bệnh suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như HIV
• Sinh ra ở một đất nước có tỷ lệ mắc bệnh lao cao
• Đã đến thăm một quốc gia có bệnh lao lan rộng và tiếp xúc nhiều hơn với những người sống ở đó
• Sống trong các cộng đồng có dịch vụ chăm sóc sức khỏe kém

Điều đầu tiên cha mẹ cần thực hiện, đó là cha mẹ hãy gặp và tư vấn bác sĩ ngay lập tức nếu bé đã tiếp xúc với người bị bệnh lao, hoặc bạn nghĩ rằng bé có các triệu chứng của bệnh lao. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nhiều nguy cơ phát triển các biến chứng, chẳng hạn như viêm màng não do lao. Điều quan trọng là bé phải đến gặp bác sĩ ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nếu có khả năng trẻ bị lao, bác sĩ sẽ:

• Test da. Trong phương pháp xét nghiệm lao tố trên da, bác sĩ sẽ tiêm một chất chiết xuất từ ​​vi khuẩn lao vào cẳng tay của bé. Sau đó, bác sĩ sẽ kiểm tra khu vực đã được đánh dấu trước đó sau 48 đến 72 giờ. Bác sĩ sẽ tìm kiếm một vết sưng; nếu bác sĩ nhìn thấy thì sẽ tiến hành kiểm tra kích thước và độ cứng của nó để biết liệu xét nghiệm có dương tính hay không. Đôi khi, bác sĩ thực hiện xét nghiệm máu thay vì test da, mặc dù phương pháp này thường được áp dụng cho trẻ em trên 5 tuổi.
• Làm lại test da (hoặc xét nghiệm máu) nếu cần. Bởi vì có thể mất từ ​​hai đến 12 tuần sau khi đứa trẻ bị nhiễm lần đầu tiên để xét nghiệm dương tính, bác sĩ có thể muốn lặp lại xét nghiệm trong khoảng ba tháng nếu kết quả vẫn âm tính.
• Yêu cầu chụp X-quang phổi nếu test da hoặc xét nghiệm máu cho kết quả dương tính. Test da hoặc xét nghiệm máu dương tính có nghĩa là con bạn bị nhiễm lao, nhưng có thể chưa phát triển thành bệnh lao (hoặc bệnh lao đang tiến triển). Bé sẽ cần chụp X-quang phổi để xác định xem bé có bị bệnh lao hay không.
• Kiểm tra chất tiết ho và chất trong dạ dày của bé. Bác sĩ sẽ làm điều này để tìm kiếm thêm bằng chứng về vi khuẩn nếu X-quang gợi ý nhiễm trùng. Điều này sẽ xác định loại điều trị mà bé cần.

Điều trị bệnh lao ở trẻ sơ sinh sẽ tùy thuộc vào giai đoạn của bệnh mà trẻ đang mắc phải, bao gồm:

• Nhiễm trùng lao tiềm ẩn: Nếu trẻ bị nhiễm trùng nhưng chưa phát bệnh, trẻ sẽ cần dùng thuốc kháng sinh hàng ngày trong vòng ba đến chín tháng để ngăn bệnh phát triển.
• Bệnh lao đang tiến triển: Nếu trẻ bị bệnh lao, bé có thể sẽ dùng ba hoặc bốn loại thuốc trong ít nhất sáu tháng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. (Các bác sĩ khuyên em bé nên uống nhiều loại thuốc cùng một lúc trong trường hợp vi khuẩn kháng thuốc). Bé cũng cần khám sức khỏe định kỳ để xem liệu trình điều trị tiến triển như thế nào và phòng trường hợp thuốc có tác dụng phụ.

Mặc dù em bé của bạn có thể sẽ cảm thấy tốt hơn và có dấu hiệu cải thiện sau một vài tuần dùng thuốc, nhưng điều quan trọng là bé phải dùng hết liệu trình thuốc của mình. Nếu không, bệnh có thể quay trở lại ở dạng kháng thuốc nhiều hơn.

Nếu bạn sống ở Hoa Kỳ, nguy cơ mắc bệnh lao của con bạn là thấp. Tuy nhiên, bạn có thể giảm thêm nguy cơ bị nhiễm bệnh bằng cách:

• Tránh tiếp xúc với những người bị bệnh lao, kể cả khi đi du lịch nước ngoài.
• Duy trì mức sống tốt.
• Rửa tay thường xuyên
• Hắt hơi và ho vào khăn giấy hoặc khuỷu tay, không phải tay
• Không dùng chung khăn tắm, dụng cụ ăn uống và ly uống nước

Trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh có nên tiêm lao để ngừa lao không?

Thuốc chủng ngừa lao không được tiêm thường xuyên ở Hoa Kỳ vì:

• Các bác sĩ không chắc rằng nó có hiệu quả
• Tỷ lệ mắc bệnh thấp
• Việc chích ngừa có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm lao tố trên da. (Một em bé đã được chủng ngừa có thể có kết quả xét nghiệm da dương tính.)

Tuy nhiên, ở những quốc gia phổ biến bệnh lao, trẻ sơ sinh được chủng ngừa bằng vacxin lao sơ sinh.

Tiêm vắc-xin phòng lao là một trong các mũi vắc-xin bắt buộc, quan trọng không thể thiếu trong Chương trình tiêm chủng quốc gia cho trẻ sơ sinh ở Việt Nam. Việc phòng lao là thiết yếu, không chỉ tốt cho bản thân mà còn tốt cho cộng đồng.

Nguồn tham khảo: babycenter.com